متن عربی حدیث
حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ " مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ".
ترجمه فارسی
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هر کس (شب‌های) ماه رمضان را با ایمان و به امید کسب پاداش (الهی)، به عبادت بایستد، گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود.»
شرح کوتاه
این حدیث، در کنار احادیث دیگر، ماه رمضان را به عنوان یک فرصت جامع و کامل برای بخشش گناهان و تقرب به الله جل جلاله معرفی می‌کند.
قیام رمضان (مَنْ قَامَ رَمَضَانَ): این عبارت به معنای شب‌زنده‌داری و عبادت در تمام شب‌های ماه مبارک رمضان است. مصداق اصلی و بارز آن، نمازهای مخصوص این ماه یعنی "نماز تراویح" است که مسلمانان به جماعت در مساجد اقامه می‌کنند. علاوه بر آن، شامل هر نوع عبادت شبانه دیگری مانند تلاوت قرآن، تهجد، ذکر و دعا نیز می‌شود. این حدیث بر اهمیت استمرار در عبادت در طول ماه تأکید دارد.
دو شرط کلیدی (إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا): همانند حدیث فضیلت شب قدر، در اینجا نیز قبولی عمل و رسیدن به پاداش بزرگ آن، به دو شرط اساسی گره خورده است:
ایماناً (با ایمان): عبادت باید از روی ایمان کامل به خداوند، به دستورات او و به فضیلت این ماه مبارک باشد.
احتساباً (به امید پاداش): نیت باید کاملاً خالص و تنها برای کسب رضایت و ثواب از جانب الله جل جلاله باشد، نه برای ریا و جلب توجه دیگران.
پاداش بزرگ (غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ): پاداش این عمل خالصانه، بخشش تمام گناهان گذشته است. این وعده الهی، نشان‌دهنده عظمت و برکت شب‌های ماه رمضان است. همانطور که علما توضیح داده‌اند، این بخشش در درجه اول شامل گناهان صغیره می‌شود و برای بخشش گناهان کبیره، توبه خالصانه شرط است. البته، فضای معنوی رمضان و توفیق عبادت در شب‌های آن، بهترین زمینه را برای توبه حقیقی فراهم می‌آورد.
این حدیث، یک سه‌گانه از بشارت‌های ماه رمضان را تکمیل می‌کند:
روزه گرفتن: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا...» (هرکس رمضان را روزه بگیرد...)
عبادت شبانه: «مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا...» (همین حدیث)
عبادت در شب قدر: «مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا...»
این سه حدیث نشان می‌دهند که خداوند متعال، راه‌های متعددی را در این ماه برای بخشش بندگانش قرار داده است.
پیام و نتیجه حدیث
رمضان، ماه مغفرت: این حدیث تأکید می‌کند که کل ماه رمضان، یک فصل رحمت و آمرزش است و هر شب آن فرصتی برای پاک شدن از گناهان است.
فضیلت نماز تراویح: حدیث، فضیلت و اهمیت بسیار زیاد نماز تراویح و عبادات شبانه در ماه رمضان را بیان می‌کند و مسلمانان را به اهتمام ورزیدن به آن تشویق می‌نماید.
فرمول قبولی اعمال: بار دیگر، فرمول معنوی قبولی اعمال یعنی (ایمان + نیت خالص) به عنوان شرط اصلی رسیدن به پاداش الهی معرفی می‌شود.
دعوت به استمرار: پیام حدیث، دعوت به کوشش و استمرار در عبادت در طول تمام شب‌های رمضان است تا مؤمن بتواند از این فرصت بی‌نظیر، نهایت استفاده را ببرد.
تجلی رحمت واسعه الهی: وجود راه‌های گوناگون برای بخشش در یک ماه (روزه روز، عبادت شب، و شب قدر) نشان از رحمت بی‌پایان الله جل جلاله دارد که مشتاق بازگشت و پاک شدن بندگانش است.
منبع: کتاب صحیح بخاری ، باب الایمان , حدیث شماره 30
دیدگاهتان را بنویسید