حدیث 24 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَرَّ عَلَى رَجُلٍ مِنَ الأَنْصَارِ وَهُوَ يَعِظُ أَخَاهُ فِي الْحَيَاءِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ دَعْهُ فَإِنَّ الْحَيَاءَ مِنَ الإِيمَانِ ‏"‏‏.‏

از عبدالله بن عمر (رضی الله عنهما) از پدرش روایت است که:

رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) از کنار مردی از انصار عبور کردند در حالی که او برادرش را به خاطر (زیاد بودن) حیایش، موعظه و سرزنش می‌کرد.

پس رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «او را رها کن، زیرا همانا حیا جزئی از ایمان است.»

این حدیث، یک صحنه واقعی از زندگی روزمره و یک مداخله آموزشی و حکیمانه از سوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) را به تصویر می‌کشد.

۱. صحنه واقعه:
یک مرد انصاری در حال نصیحت کردن (و به نوعی سرزنش کردن) برادر خود است. موضوع این نصیحت، "حیا" است. از متن حدیث مشخص است که آن مرد، حیای برادرش را یک صفت منفی و نوعی ضعف شخصیتی می‌دانست. احتمالاً معتقد بود که این "شرم و حیای بیش از حد" باعث شده که برادرش نتواند حق خود را بگیرد، در معاملات موفق باشد، یا به طور کلی در امور دنیوی جسارت کافی نداشته باشد.

۲. مداخله قاطع و اصلاحی پیامبر (صلی الله علیه وسلم):
پیامبر (صلی الله علیه وسلم) با شنیدن این گفتگو، فوراً مداخله می‌کنند و با یک جمله کوتاه و قاطع، این دیدگاه اشتباه را اصلاح می‌نمایند:

"دَعْهُ" (او را رها کن): این یک فرمان روشن برای متوقف کردن آن سرزنش است. یعنی "کاری به او نداشته باش و او را به خاطر این صفتش ملامت نکن."
۳. بیان یک اصل بنیادین:
سپس پیامبر (صلی الله علیه وسلم) دلیل این فرمان را در یک جمله جاودانه بیان می‌کنند که یکی از اصول اخلاقی اسلام است:

فَإِنَّ الْحَيَاءَ مِنَ الإِيمَانِ (زیرا همانا حیا جزئی از ایمان است):
این جمله، تأییدی بر حدیث دیگری است که پیشتر خواندیم ("ایمان شصت و چند شاخه دارد و حیا شاخه‌ای از ایمان است").
پیامبر (صلی الله علیه وسلم) با این سخن، ارزش "حیا" را از یک صفت شخصیتی صرف، به یک جزء جدایی‌ناپذیر از ایمان ارتقا می‌دهند.
ایشان به آن مرد انصاری (و به همه ما) می‌آموزند که آنچه تو آن را "ضعف" می‌پنداری، در حقیقت نشانه‌ای از "ایمان" برادرت است.
حیا در اسلام چیست؟
حیا در فرهنگ اسلامی، به معنای ضعف، ناتوانی یا کم‌رویی منفی نیست. بلکه یک صفت اخلاقی ستوده و یک نیروی درونی است که:

انسان را از انجام کارهای زشت و قبیح در پیشگاه خداوند و در برابر مردم باز می‌دارد.
انسان را به سمت کسب فضائل و کارهای نیک سوق می‌دهد.
ریشه آن، آگاهی از نظارت دائمی خداوند و احترام به حریم‌های الهی است.
در حدیث دیگری، پیامبر (صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: «الحياء لا يأتي إلا بخير» یعنی: «حیا، جز خیر و خوبی به همراه ندارد.»