حدیث 58 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ، قَالَ سَمِعْتُ جَرِيرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، يَقُولُ يَوْمَ مَاتَ الْمُغِيرَةُ بْنُ شُعْبَةَ قَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ وَقَالَ عَلَيْكُمْ بِاتِّقَاءِ اللَّهِ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَالْوَقَارِ وَالسَّكِينَةِ حَتَّى يَأْتِيَكُمْ أَمِيرٌ، فَإِنَّمَا يَأْتِيكُمُ الآنَ، ثُمَّ قَالَ اسْتَعْفُوا لأَمِيرِكُمْ، فَإِنَّهُ كَانَ يُحِبُّ الْعَفْوَ‏.‏ ثُمَّ قَالَ أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّي أَتَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قُلْتُ أُبَايِعُكَ عَلَى الإِسْلاَمِ‏.‏ فَشَرَطَ عَلَىَّ وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ‏.‏ فَبَايَعْتُهُ عَلَى هَذَا، وَرَبِّ هَذَا الْمَسْجِدِ إِنِّي لَنَاصِحٌ لَكُمْ‏.‏ ثُمَّ اسْتَغْفَرَ وَنَزَلَ‏.‏

زیاد بن علاقه می‌گوید: از جریر بن عبدالله رضی الله عنه شنیدم که در روز وفات مُغیره بن شُعبه (امیر و حاکم وقت) ایستاد، پس حمد و ثنای الله جل جلاله را به جای آورد و گفت: «بر شما باد به ترس از الله یگانه‌ای که شریکی ندارد، و بر شما باد به حفظ وقار و آرامش تا زمانی که امیر (جدید) شما بیاید، که به زودی خواهد آمد.» سپس گفت: «برای امیر (درگذشته) خود طلب بخشش کنید، چرا که او گذشت کردن را دوست داشت.» سپس گفت: «اما بعد، من نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدم و گفتم: می‌خواهم بر (پایبندی به) اسلام با شما بیعت کنم. پس ایشان بر من شرط گذاشتند که: «و خیرخواه هر مسلمانی باشی.» من نیز بر این اساس با ایشان بیعت کردم. قسم به پروردگار این مسجد، همانا من خیرخواه شما هستم.» سپس طلب آمرزش کرد و (از منبر) پایین آمد.

این حدیث، یک تابلوی بی‌نظیر از مسئولیت‌پذیری، مدیریت بحران و ایمان عملی است. صحابی جلیل‌القدر، جریر بن عبدالله رضی الله عنه، به ما نشان می‌دهد که "خیرخواهی برای هر مسلمان" در عمل به چه معناست.

یک لحظه بحرانی: وفات یک حاکم، همواره می‌تواند جامعه را با نگرانی، هرج و مرج و خلأ قدرت روبرو کند. در چنین لحظه حساسی، جریر رضی الله عنه احساس مسئولیت می‌کند.
یک خطبه کوتاه و جامع: او به جای دامن زدن به اضطراب یا تلاش برای کسب قدرت، یک خطبه بسیار کوتاه اما پرمحتوا ایراد می‌کند که عیناً مصداق "نُصح" و خیرخواهی برای مردم است:
یادآوری اصل توحید و تقوا: اولین کلام او بازگرداندن مردم به اصل است: ترس از خدا. این کار دل‌ها را آرام می‌کند و از تفرقه و آشوب جلوگیری می‌کند.
دعوت به آرامش و وقار: او مستقیماً به نیاز لحظه اشاره می‌کند و مردم را به حفظ آرامش و سنگینی دعوت می‌کند تا انتقال قدرت به آرامی صورت گیرد.
احترام به حاکم درگذشته: با طلب مغفرت برای امیر پیشین و ذکر یکی از صفات نیکوی او (عشق به عفو)، از بدگویی و ایجاد فتنه جلوگیری کرده و حس وحدت را تقویت می‌کند.
اتصال عمل به عهد با پیامبر (ص): مهم‌ترین بخش سخن او اینجاست. او این خیرخواهی خود را یک نظر شخصی یا یک اقدام سیاسی جلوه نمی‌دهد، بلکه آن را مستقیماً به بیعت و پیمان مقدسی که با شخص رسول الله صلی الله علیه وسلم بسته است، پیوند می‌زند. این کار به سخنانش اعتباری الهی و معنوی می‌بخشد.
تأکید بر صداقت خود با قسم: او با قسم خوردن به پروردگار، به مردم اطمینان می‌دهد که نیتش کاملاً خالصانه و از روی همان خیرخواهی است که با پیامبر صلی الله علیه وسلم بر آن پیمان بسته است.