متن عربی حدیث
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ إِسْمَاعِيلَ، قَالَ حَدَّثَنِي قَيْسُ بْنُ أَبِي حَازِمٍ، عَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ بَايَعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى إِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ.
ترجمه فارسی
از جریر بن عبدالله البجلی رضی الله عنه روایت است که گفت: «با رسول الله صلی الله علیه وسلم بر (این امور) بیعت کردم: برپا داشتن نماز، پرداختن زکات، و خیرخواهی برای هر مسلمانی.»
شرح کوتاه
این حدیث، بیانگر پیمان و بیعت یکی از صحابه بزرگوار با پیامبر صلی الله علیه وسلم است و در کمال اختصار، نقشه راه یک زندگی کامل اسلامی را ارائه می‌دهد.
بیعت (پیمان): "بیعت" یک پیمان رسمی و عهدی محکم با پیامبر صلی الله علیه وسلم برای اطاعت از ایشان و پایبندی به اصول اسلام بود. در این مورد خاص، پیامبر صلی الله علیه وسلم از جریر رضی الله عنه بر سه اصل اساسی پیمان گرفتند.
دو رکن اول (حق الله و حق الناس مالی):
إِقَامِ الصَّلاَةِ (برپا داشتن نماز): این مهم‌ترین رکن عملی اسلام و نماد ارتباط مستقیم بنده با پروردگارش (حق الله) است.
إِيتَاءِ الزَّكَاةِ (پرداختن زکات): این رکن، نماد مسئولیت مالی و اجتماعی فرد در برابر نیازمندان جامعه است (حق الناس). آمدن این دو رکن در کنار هم، نشان می‌دهد که در اسلام، رابطه با خدا از رابطه با خلق او جدا نیست.
رکن سوم (حق الناس اخلاقی و اجتماعی): وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ (و خیرخواهی برای هر مسلمانی): این بخش، نقطه برجسته و بسیار مهم حدیث است.
کلمه "النُّصْح" در زبان عربی معنایی بسیار عمیق و گسترده دارد. "نُصح" تنها به معنای "نصیحت کردن" نیست؛ بلکه به معنای خیرخواهی خالصانه، صداقت کامل در رفتار، راهنمایی دیگران به سوی نیکی، بازداشتن آن‌ها از بدی و در کل، خواستن بهترین‌ها برای دیگران بدون هیچ‌گونه فریب و خیانت است. پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیثی دیگر فرمودند: «الدِّينُ النَّصِيحَةُ» یعنی «دین، همان خیرخواهی است.»
عبارت "لِكُلِّ مُسْلِمٍ" (برای هر مسلمانی) این خیرخواهی را به یک اصل عمومی و جهانی در جامعه اسلامی تبدیل می‌کند. این یعنی خیرخواهی باید شامل حال تمام مسلمانان، اعم از آشنا و غریبه، فقیر و غنی، و از هر قوم و نژادی بشود.
اهمیت پیمان: قرار گرفتن "خیرخواهی برای هر مسلمان" در کنار دو رکن بزرگ نماز و زکات در یک پیمان رسمی، نشان می‌دهد که مسئولیت‌پذیری اجتماعی و اخلاقی در اسلام، هم‌تراز با بزرگترین عبادات است.
پیام و نتیجه حدیث
ابعاد سه‌گانه دین: اسلام کامل، بر سه پایه استوار است: ۱) رابطه صحیح با الله جل جلاله (نماز)، ۲) مسئولیت‌پذیری مالی در جامعه (زکات)، ۳) و مسئولیت‌پذیری اخلاقی و خیرخواهی برای همه مسلمانان (نُصح).
خیرخواهی، ستون دین: این حدیث نشان می‌دهد که "نُصح" و خیرخواهی صرفاً یک توصیه اخلاقی مستحب نیست، بلکه یکی از ستون‌های اصلی ایمان و از واجبات دین است.
مسئولیت‌پذیری فعال: مسلمان نمی‌تواند نسبت به سرنوشت و وضعیت برادران دینی خود بی‌تفاوت باشد. او موظف است فعالانه برای آن‌ها خیر بخواهد و در جهت اصلاح و بهبود جامعه گام بردارد.
برادری جهانی: اسلام با اصل "خیرخواهی برای همگان"، تمام مرزهای ساختگی را در هم می‌شکند و یک جامعه جهانی مبتنی بر اعتماد، صداقت و حمایت متقابل بنا می‌کند.
الگوی کامل مسلمانی: پیمان جریر رضی الله عنه، یک الگوی جامع و مختصر برای هر مسلمانی است که می‌خواهد وظایف خود را در برابر خدا، نیازمندان و عموم جامعه به بهترین شکل انجام دهد.
منبع: کتاب صحیح بخاری ، باب الایمان , حدیث شماره 50
دیدگاهتان را بنویسید