حدیث 54 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَقَّاصٍ، عَنْ عُمَرَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ، وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوِ امْرَأَةٍ يَتَزَوَّجُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ ‏"‏‏.‏

از امیرالمؤمنین، حضرت عمر بن الخطاب رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:
"ارزش اعمال به نیت‌ها بستگی دارد و برای هر کس همان چیزی است که نیت کرده است. پس هر کس هجرتش به سوی الله جل جلاله و رسولش باشد، هجرت او به سوی الله جل جلاله و رسولش محسوب می‌شود؛ و هر کس هجرتش برای به دست آوردن دنیا یا برای ازدواج با زنی باشد، پس هجرت او به سوی همان چیزی است که برای آن هجرت کرده است."

این حدیث، که امام بخاری رضی الله عنه کتاب صحیح خود را با آن آغاز کرده، به ما یک اصل اساسی در دین اسلام را آموزش می‌دهد: اهمیت نیت. نیت، همان انگیزه و قصدی است که در قلب انسان برای انجام یک کار وجود دارد.

الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ (ارزش اعمال به نیت‌هاست): این قسمت به ما می‌گوید که ظاهر یک عمل به تنهایی کافی نیست. الله جل جلاله به قلب‌ها و نیت‌های ما نگاه می‌کند. دو نفر ممکن است یک کار کاملاً مشابه انجام دهند، اما نزد خداوند جل جلاله ارزش کارشان به خاطر نیت‌های متفاوتشان، کاملاً فرق داشته باشد.

فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ... (پس هر کس هجرتش به سوی الله و رسولش باشد...): پیامبر صلی الله علیه وسلم برای روشن شدن این مفهوم، مثال "هجرت" را بیان می‌کنند. هجرت، یعنی ترک کردن یک مکان به مکانی دیگر. در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم، مسلمانان از مکه به مدینه هجرت کردند. این یک عمل بزرگ و فداکارانه بود. اگر کسی این هجرت را فقط برای رضای الله جل جلاله و پیروی از دستور پیامبرش صلی الله علیه وسلم انجام می‌داد، پاداش کامل و بزرگی دریافت می‌کرد.

وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْيَا... (و هر کس هجرتش برای دنیا باشد...): اما اگر شخصی در همان سفر هجرت، هدفش کسب مال و ثروت یا ازدواج با یک زن خاص بود، هرچند ظاهراً همان کار دیگران را انجام داده، اما پاداشی برای هجرت فی سبیل الله دریافت نمی‌کند. بهره او از این عمل، همان دستاورد دنیوی خواهد بود که به دنبالش بوده است.