حدیث 53 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْجَعْدِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ أَبِي جَمْرَةَ، قَالَ كُنْتُ أَقْعُدُ مَعَ ابْنِ عَبَّاسٍ، يُجْلِسُنِي عَلَى سَرِيرِهِ فَقَالَ أَقِمْ عِنْدِي حَتَّى أَجْعَلَ لَكَ سَهْمًا مِنْ مَالِي، فَأَقَمْتُ مَعَهُ شَهْرَيْنِ، ثُمَّ قَالَ إِنَّ وَفْدَ عَبْدِ الْقَيْسِ لَمَّا أَتَوُا النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ مَنِ الْقَوْمُ أَوْ مَنِ الْوَفْدُ ‏"‏‏.‏ قَالُوا رَبِيعَةُ‏.‏ قَالَ ‏"‏ مَرْحَبًا بِالْقَوْمِ ـ أَوْ بِالْوَفْدِ ـ غَيْرَ خَزَايَا وَلاَ نَدَامَى ‏"‏‏.‏ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا لاَ نَسْتَطِيعُ أَنْ نَأْتِيَكَ إِلاَّ فِي شَهْرِ الْحَرَامِ، وَبَيْنَنَا وَبَيْنَكَ هَذَا الْحَىُّ مِنْ كُفَّارِ مُضَرَ، فَمُرْنَا بِأَمْرٍ فَصْلٍ، نُخْبِرْ بِهِ مَنْ وَرَاءَنَا، وَنَدْخُلْ بِهِ الْجَنَّةَ‏.‏ وَسَأَلُوهُ عَنِ الأَشْرِبَةِ‏.‏ فَأَمَرَهُمْ بِأَرْبَعٍ، وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ، أَمَرَهُمْ بِالإِيمَانِ بِاللَّهِ وَحْدَهُ‏.‏ قَالَ ‏"‏ أَتَدْرُونَ مَا الإِيمَانُ بِاللَّهِ وَحْدَهُ ‏"‏‏.‏ قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ‏.‏ قَالَ ‏"‏ شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامُ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءُ الزَّكَاةِ، وَصِيَامُ رَمَضَانَ، وَأَنْ تُعْطُوا مِنَ الْمَغْنَمِ الْخُمُسَ ‏"‏‏.‏ وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ عَنِ الْحَنْتَمِ وَالدُّبَّاءِ وَالنَّقِيرِ وَالْمُزَفَّتِ‏.‏ وَرُبَّمَا قَالَ الْمُقَيَّرِ‏.‏ وَقَالَ ‏"‏ احْفَظُوهُنَّ وَأَخْبِرُوا بِهِنَّ مَنْ وَرَاءَكُمْ ‏"‏‏.‏

ابوجمره می‌گوید: من با ابن عباس رضی الله عنهما همنشینی داشتم و او مرا بر تخت خود می‌نشاند. به من گفت: «نزد من بمان تا سهمی از مالم را برایت قرار دهم.» پس دو ماه نزد او ماندم. سپس (ابن عباس) گفت:
هنگامی که هیئت نمایندگان قبیله عبدالقیس نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدند، ایشان پرسیدند: «این قوم کیستند؟» یا «این هیئت از کجاست؟» گفتند: «(از قبیله) ربیعه هستیم.» پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «خوش آمدید ای قوم - یا ای هیئت -، بدون هیچ رسوایی و پشیمانی!»
آنها گفتند: «ای رسول خدا! ما نمی‌توانیم نزد شما بیاییم مگر در ماه‌های حرام، زیرا میان ما و شما این قبیله از کفار مُضَر قرار دارند. پس ما را به یک امر قاطع و جامع فرمان ده تا به کسانی که پشت سر ما هستند (و نتوانسته‌اند بیایند) خبر دهیم و با (عمل به) آن وارد بهشت شویم.» و همچنین درباره نوشیدنی‌ها از ایشان پرسیدند.
پیامبر صلی الله علیه وسلم آنها را به چهار چیز امر، و از چهار چیز نهی کردند.
آنها را به «ایمان به الله جل جلاله یکتا» امر کردند. سپس پرسیدند: «آیا می‌دانید ایمان به الله جل جلاله یکتا چیست؟» گفتند: «الله و رسولش داناترند.»
پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «(ایمان یعنی) شهادت دادن به اینکه هیچ معبود برحقی جز الله نیست و اینکه محمد فرستاده الله است، و برپاداشتن نماز، و پرداختن زکات، و روزه گرفتن در رمضان، و اینکه یک پنجم از غنائم جنگی را بپردازید.»
و آنها را از چهار چیز (چهار نوع ظرف) نهی کردند: از حَنْتَم (ظرف سفالی سبز)، دُبّاء (کدوی خشک شده)، نَقیر (تنه درختِ کنده شده) و مُزَفَّت (ظرف قیراندود). (راوی می‌گوید: و گاهی می‌گفت: مُقَیَّر).
و (در پایان) فرمودند: «اینها را به خوبی حفظ کنید و کسانی را که پشت سر شما هستند (و نیامده‌اند) از آن باخبر سازید.»

این حدیث گرانقدر، سرشار از نکات آموزشی و عقیدتی است.

اشتیاق برای دین: هیئت عبدالقیس با وجود خطر سفر و دشمنی قبیله مضر، سختی راه را به جان خریدند تا خود را به سرچشمه علم و وحی برسانند. این نشان‌دهنده ارزش طلب علم در اسلام است.

تعریف عملی ایمان: مهم‌ترین نکته حدیث در «کتاب الإیمان» همین بخش است. پیامبر صلی الله علیه وسلم در پاسخ به چیستی «ایمان»، مجموعه‌ای از «اعمال» را ذکر می‌کنند: شهادت دادن (عمل زبان)، نماز و روزه (اعمال بدنی)، و زکات و خُمس (اعمال مالی). این حدیث یکی از قوی‌ترین دلایل اهل سنت بر این عقیده است که ایمان تنها یک باور قلبی نیست، بلکه مجموعه‌ای از اقرار به زبان، تصدیق با قلب و عمل با اعضا و جوارح است و اعمال، جزئی جدایی‌ناپذیر از حقیقت ایمان هستند.

نهی از ظروف خاص: در آن زمان، از این چهار نوع ظرف (سفالی، کدویی، چوبی، قیراندود) برای تهیه نوعی نوشیدنی به نام «نبیذ» (خیسانده خرما یا کشمش) استفاده می‌شد. این ظروف به دلیل جنسشان، فرآیند تخمیر و تبدیل شدن نبیذ به ماده مست‌کننده و حرام را تسریع می‌کردند و مانع از دیده شدن تغییرات آن می‌شدند. پیامبر صلی الله علیه وسلم برای «سدّ ذرائع» (بستن راه‌های منجر به گناه)، استفاده از این ظروف را منع کردند تا مردم ناخواسته مرتکب نوشیدن حرام نشوند. البته بعدها که حکم حرمت مشروبات الکلی به طور کامل در جامعه جا افتاد، این ممنوعیت از ظروف برداشته شد و ملاک، مست‌کننده بودن خود نوشیدنی قرار گرفت نه ظرف آن.

مسئولیت تبلیغ دین: پیامبر صلی الله علیه وسلم در پایان به آنها دستور می‌دهند که آنچه را آموخته‌اند، حفظ کرده و به دیگران نیز بیاموزند. این نشان‌دهنده مسئولیت هر مسلمانی در قبال نشر و تبلیغ دین به اندازه دانش خود است.