حدیث 43 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ هِشَامٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي أَبِي، عَنْ عَائِشَةَ، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ عَلَيْهَا وَعِنْدَهَا امْرَأَةٌ قَالَ ‏"‏ مَنْ هَذِهِ ‏"‏‏.‏ قَالَتْ فُلاَنَةُ‏.‏ تَذْكُرُ مِنْ صَلاَتِهَا‏.‏ قَالَ ‏"‏ مَهْ، عَلَيْكُمْ بِمَا تُطِيقُونَ، فَوَاللَّهِ لاَ يَمَلُّ اللَّهُ حَتَّى تَمَلُّوا ‏"‏‏.‏ وَكَانَ أَحَبَّ الدِّينِ إِلَيْهِ مَا دَامَ عَلَيْهِ صَاحِبُهُ‏.‏

از ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها روایت شده است:
روزی پیامبر صلی الله علیه وسلم بر من وارد شدند در حالی که زنی نزد من بود. ایشان پرسیدند: «این کیست؟» گفتم: «این فلانی است» و از نمازهای زیاد او (با حالت تحسین) سخن گفتم. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «دست بردارید! (اینگونه نگویید و این کار را نکنید). بر شما باد به انجام اعمالی که توانایی (مداومت بر) آن را دارید. به الله جل جلاله سوگند، الله جل جلاله (از پاداش دادن) خسته نمی‌شود تا اینکه شما (از عمل کردن) خسته شوید.» و محبوب‌ترین عمل نزد ایشان، آن بود که صاحبش بر آن مداومت داشته باشد.

این حدیث یک اصل طلایی در زندگی عبادی مسلمان را پایه‌گذاری می‌کند: اعتدال و استمرار.

مخالفت با افراط: وقتی حضرت عایشه رضی الله عنها با تحسین از زنی یاد می‌کند که بسیار زیاد نماز می‌خواند، پیامبر صلی الله علیه وسلم فوراً با کلمه «مَهْ» (بس کنید) واکنش نشان می‌دهند. این نشان می‌دهد که افراط و فشار آوردن بیش از حد به خود در عبادت، مورد پسند دین اسلام نیست. دین اسلام، دین آسانی و میانه روی است.
توصیه به توانایی: ایشان بلافاصله راه درست را نشان می‌دهند: «عَلَيْكُمْ بِمَا تُطِيقُونَ» یعنی هر کس باید به اندازه توان و ظرفیت خود عبادت کند. عبادتی که فرد را از پا بیندازد، خسته و دلزده کند و باعث شود از دیگر وظایف زندگی‌اش باز بماند، مطلوب نیست.
مفهوم «خسته شدن»: عبارت «فَوَاللَّهِ لاَ يَمَلُّ اللَّهُ حَتَّى تَمَلُّوا» یک تعبیر بسیار زیباست. منظور این نیست که صفت "خستگی" یا "ملال" به الله جل جلاله نسبت داده شود (چرا که ذات الهی از هر نقص و صفات مخلوقین مبراست). بلکه معنای آن این است: «خزائن و پاداش الهی تمام‌نشدنی است و الله جل جلاله از پاداش دادن به شما دست نمی‌کشد؛ این شما هستید که با فشار آوردن بیش از حد، از عمل کردن خسته و ناتوان می‌شوید و آن را رها می‌کنید.» پس نیازی به افراط نیست، زیرا پاداش خداوند همیشگی است.
ارزش مداومت: در پایان حدیث، راوی (که از نزدیکان پیامبر است) یک قاعده کلی را بیان می‌کند: محبوب‌ترین و بهترین عمل نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم، عملی بود که مداوم باشد، حتی اگر اندک باشد. برای مثال، خواندن دو رکعت نماز تهجد در هر شب، بهتر از شبی صد رکعت خواندن و سپس برای هفته‌ها آن را به کل ترک کردن است.