حدیث 40 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ خَالِدٍ، قَالَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ، عَنِ الْبَرَاءِ، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ أَوَّلَ مَا قَدِمَ الْمَدِينَةَ نَزَلَ عَلَى أَجْدَادِهِ ـ أَوْ قَالَ أَخْوَالِهِ ـ مِنَ الأَنْصَارِ، وَأَنَّهُ صَلَّى قِبَلَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ سِتَّةَ عَشَرَ شَهْرًا، أَوْ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْرًا، وَكَانَ يُعْجِبُهُ أَنْ تَكُونَ قِبْلَتُهُ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَأَنَّهُ صَلَّى أَوَّلَ صَلاَةٍ صَلاَّهَا صَلاَةَ الْعَصْرِ، وَصَلَّى مَعَهُ قَوْمٌ، فَخَرَجَ رَجُلٌ مِمَّنْ صَلَّى مَعَهُ، فَمَرَّ عَلَى أَهْلِ مَسْجِدٍ، وَهُمْ رَاكِعُونَ فَقَالَ أَشْهَدُ بِاللَّهِ لَقَدْ صَلَّيْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قِبَلَ مَكَّةَ، فَدَارُوا كَمَا هُمْ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَكَانَتِ الْيَهُودُ قَدْ أَعْجَبَهُمْ إِذْ كَانَ يُصَلِّي قِبَلَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ، وَأَهْلُ الْكِتَابِ، فَلَمَّا وَلَّى وَجْهَهُ قِبَلَ الْبَيْتِ أَنْكَرُوا ذَلِكَ‏.‏ قَالَ زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ عَنِ الْبَرَاءِ فِي حَدِيثِهِ هَذَا أَنَّهُ مَاتَ عَلَى الْقِبْلَةِ قَبْلَ أَنْ تُحَوَّلَ رِجَالٌ وَقُتِلُوا، فَلَمْ نَدْرِ مَا نَقُولُ فِيهِمْ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى ‏{‏وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ‏}‏

از بَراء (بن عازب) رضی الله عنه روایت شده است که:
پیامبر صلی الله علیه وسلم در ابتدای ورودشان به مدینه، نزد پدربزرگان یا دایی‌های خود از انصار اقامت گزیدند. ایشان به مدت شانزده یا هفده ماه به سوی بیت‌المقدس نماز می‌خواندند، در حالی که دوست داشتند قبله‌شان به سوی کعبه (بیت‌الله) باشد. اولین نمازی که ایشان به سوی کعبه خواندند، نماز عصر بود و گروهی از صحابه نیز با ایشان نماز خواندند. پس از نماز، یکی از مردانی که با پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز خوانده بود، از آنجا خارج شد و از کنار گروهی در مسجدی دیگر عبور کرد که در حال رکوع بودند. آن مرد گفت: «به الله جل جلاله سوگند می‌خورم که هم‌اکنون با رسول‌الله صلی الله علیه وسلم به سوی مکه نماز خواندم.» آنها (اهل آن مسجد) در همان حالت رکوع، به سوی کعبه چرخیدند.
یهودیان و اهل کتاب از اینکه ایشان به سوی بیت‌المقدس نماز می‌خواندند، خشنود بودند؛ اما وقتی ایشان روی خود را به سوی کعبه برگرداندند، این کار را ناپسند شمردند.
(در ادامه حدیث) بَراء رضی الله عنه می‌گوید: قبل از تغییر قبله، مردانی (از مسلمانان) از دنیا رفته یا کشته شده بودند و ما نمی‌دانستیم درباره (نمازهای) آنها چه بگوییم. پس الله جل جلاله این آیه را نازل فرمود: «وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ» (و الله جل جلاله هرگز ایمان [و نمازهای] شما را تباه نخواهد کرد).

این حدیث، یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام یعنی تغییر قبله را روایت می‌کند.

قبله اول: زمانی که پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم به مدینه هجرت کردند، به امر الله جل جلاله به سوی بیت‌المقدس، که قبله یهودیان نیز بود، نماز می‌خواندند. این کار به مدت ۱۶ یا ۱۷ ماه ادامه داشت. پیامبر صلی الله علیه وسلم در قلب خود علاقه داشتند که به سوی کعبه، خانه توحیدی که توسط ابراهیم علیه الصلوة و السلام ساخته شده بود، نماز بخوانند.
تغییر قبله: سرانجام، الله جل جلاله دعای پیامبرش را اجابت کرد و دستور تغییر قبله از بیت‌المقدس به سوی کعبه در مکه را صادر فرمود. این اتفاق در حین نماز رخ داد.
اطاعت صحابه: نکته بسیار جالب در این حدیث، سرعت و شدت اطاعت صحابه رضی الله عنهم اجمعین است. به محض اینکه خبر تغییر قبله به گروهی از مسلمانان که در حال نماز بودند رسید، آنها بدون درنگ و در همان حالت نماز، جهت خود را تغییر دادند. این نشان‌دهنده تسلیم کامل آنها در برابر فرمان الله جل جلاله و رسولش صلی الله علیه وسلم است.
نگرانی در مورد گذشتگان: پس از تغییر قبله، برای مسلمانان این سؤال پیش آمد که تکلیف نمازهای کسانی که قبل از این تغییر از دنیا رفته‌اند، چه می‌شود؟ آیا نمازهای آنها که به سوی بیت‌المقدس خوانده شده، باطل است؟ در اینجا الله جل جلاله با نزول آیه «وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ» (سوره بقره، آیه ۱۴۳) به آنها اطمینان داد که ایمان و اعمال گذشته آنها نزد پروردگار محفوظ است و هرگز ضایع نخواهد شد. در این آیه، از "نماز" با کلمه "ایمان" یاد شده که نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه والای نماز در دین اسلام است.