حدیث 39 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلاَمِ بْنُ مُطَهَّرٍ، قَالَ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ عَلِيٍّ، عَنْ مَعْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْغِفَارِيِّ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا، وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَىْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ ‏"‏‏.‏

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «همانا دین (اسلام) آسان است؛ و هیچ کس در دین بر خود سخت نمی‌گیرد (و زیاده‌روی نمی‌کند)، مگر اینکه دین بر او غلبه می‌کند (و او را از پا در می‌آورد). پس راه راست را در پیش گیرید (و میانه‌رو باشید)، به کمال نزدیک شوید (و اگر به حد کامل نرسیدید، به آن نزدیک شوید) و (به رحمت و پاداش خداوند) بشارت دهید (و امیدوار باشید). و (برای استمرار در عبادت) از (اوقات نشاط در) صبحگاهان، عصرگاهان و پاسی از شب کمک بگیرید.»

این حدیث، یک منشور کامل برای یک زندگی دینی متعادل، پایدار و همراه با نشاط است.

اصل اول: دین آسان است (إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ): پیامبر صلی الله علیه وسلم با تأکید بیان می‌کنند که ماهیت دین اسلام، آسانی و سهولت است. خداوند جل جلاله تکالیفی فراتر از توان انسان بر او قرار نداده است.
هشدار در مورد سخت‌گیری (وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ): این یک هشدار جدی علیه افراط و تندروی در دین است. هر کس بخواهد با دین "کشتی بگیرد" و با تحمیل عبادت‌های طاقت‌فرسا بر خود، از حد و مرز تعیین شده توسط شریعت فراتر رود، قطعاً شکست خواهد خورد. نتیجه این سخت‌گیری، خستگی، دل‌زدگی و در نهایت رها کردن اصل عمل خواهد بود.
راهکار سه‌گانه (فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا): پیامبر صلی الله علیه وسلم راهکار عملی برای پرهیز از افراط را در سه گام بیان می‌کنند:
سَدِّدُوا (میانه‌روی کنید): راه مستقیم و میانه را انتخاب کنید، نه به سمت کوتاهی و سهل‌انگاری بروید و نه به سمت افراط و سخت‌گیری.
قَارِبُوا (به کمال نزدیک شوید): واقع‌بین باشید. اگر نمی‌توانید یک عمل را به صورت صد در صد کامل انجام دهید، ناامید نشوید. تلاش کنید تا حد امکان به آن نزدیک شوید. همین تلاش شما ارزشمند است.
أَبْشِرُوا (بشارت دهید و امیدوار باشید): همواره نگاهی مثبت و سرشار از امید به رحمت و پاداش الهی داشته باشید. بدانید که خداوند جل جلاله حتی برای اعمال اندک ولی خالصانه شما، پاداش بزرگ در نظر می‌گیرد. این امیدواری، انگیزه شما را برای ادامه راه حفظ می‌کند.
توصیه عملی برای استمرار (وَاسْتَعِينُوا...): در پایان، پیامبر صلی الله علیه وسلم با یک مثال زیبا از زندگی روزمره، راه استمرار در عبادت را به ما می‌آموزند. مسافران در قدیم، برای اینکه خسته نشوند، در اوقات خنک و پرانرژی روز (صبح زود و عصر) و بخشی از شب حرکت می‌کردند. پیام حدیث این است که شما نیز عبادات خود را در زمان‌هایی که نشاط و آمادگی روحی و جسمی دارید انجام دهید. تمام توان خود را در یک زمان محدود صرف نکنید، بلکه آن را به صورت مداوم و در طول شبانه‌روز تقسیم کنید. عمل کم اما همیشگی، بهتر از عمل زیاد اما موقتی است.