حدیث 29 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ أُرِيتُ النَّارَ فَإِذَا أَكْثَرُ أَهْلِهَا النِّسَاءُ يَكْفُرْنَ ‏"‏‏.‏ قِيلَ أَيَكْفُرْنَ بِاللَّهِ قَالَ ‏"‏ يَكْفُرْنَ الْعَشِيرَ، وَيَكْفُرْنَ الإِحْسَانَ، لَوْ أَحْسَنْتَ إِلَى إِحْدَاهُنَّ الدَّهْرَ ثُمَّ رَأَتْ مِنْكَ شَيْئًا قَالَتْ مَا رَأَيْتُ مِنْكَ خَيْرًا قَطُّ ‏"‏‏.‏

از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «آتش دوزخ به من نشان داده شد و دیدم که بیشتر اهل آن زنان هستند، زیرا ناسپاسی (کفران) می‌کنند.» گفته شد: «آیا به الله جل جلاله کفر می‌ورزند؟» ایشان فرمودند: «(نه، بلکه) ناسپاسیِ همسر را می‌کنند و نیکی را انکار می‌نمایند. اگر تمام عمر به یکی از آنان نیکی کنی، اما سپس از تو یک چیز (ناخوشایند) ببیند، می‌گوید: من هرگز از تو هیچ خیری ندیده‌ام.»

این حدیث شریف، حاوی هشداری مهم و درسی بزرگ در باب اخلاق و روابط انسانی است.

زمینه حدیث: پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در یک مکاشفه (که از جانب الله جل جلاله به ایشان نشان داده شد)، تصویری از جهنم را مشاهده کردند. این رؤیت‌ها برای انذار و بیدار کردن امت است. ایشان متوجه شدند که اکثریت ساکنان دوزخ را زنان تشکیل می‌دهند.
ایجاد سؤال: این خبر برای صحابه رضی الله عنهم اجمعین تکان‌دهنده بود و بلافاصله پرسیدند که دلیل این امر چیست. اولین چیزی که به ذهنشان رسید، بزرگترین گناه یعنی "کفر ورزیدن به الله جل جلاله" بود.
رفع ابهام توسط پیامبر (ص): رسول الله صلی الله علیه وسلم فوراً این تصور را تصحیح کردند. ایشان توضیح دادند که منظور از کلمه‌ی "کُفر" در اینجا، کفر اعتقادی و خروج از دین نیست، بلکه نوع دیگری از کفران است: "کُفرانُ العَشیر" و "کُفرانُ الإحسان".
کفران العشیر: "عشیر" به معنای معاشر، همدم و کسی است که با او زندگی نزدیکی داریم که در این حدیث، مصداق بارز آن "همسر" است. پس منظور، ناسپاسی و قدرنشناسی در حق شوهر است.
کفران الإحسان: این عبارت معنای کلی‌تری دارد و به معنای انکار و نادیده گرفتن نیکی و محبتی است که شخص در حق انسان کرده است.
مثالی برای روشن شدن مطلب: پیامبر صلی الله علیه وسلم برای اینکه این مفهوم را کاملاً ملموس کنند، یک مثال گویا زدند. ایشان فرمودند که اگر مردی یک عمر به همسرش نیکی کند، اما فقط یک بار خطایی از او سر بزند یا چیزی مطابق میل همسرش نباشد، آن زن ممکن است از روی احساسات یا خشم، تمام خوبی‌های گذشته را نادیده بگیرد و بگوید: «من هرگز از تو خیری ندیده‌ام!». این جمله، اوج ناسپاسی و انکارِ نیکی است.
نکته بسیار مهم: این حدیث یک هشدار است، نه یک حکم قطعی در مورد سرشت تمام زنان. هدف پیامبر صلی الله علیه وسلم، محکوم کردن زنان نیست، بلکه آگاه کردن آنان نسبت به یک نقطه‌ضعف رفتاری و یک گناه بزرگ (ناسپاسی) است تا از آن دوری کنند و خود را از عذاب الهی نجات دهند. این گناه همان‌طور که در مردان نیز می‌تواند وجود داشته باشد، در زنان به این شکل خاص، شایع‌تر است و به همین دلیل هشدار ویژه‌ای به آنان داده شده است.