حدیث 2 باب بدء الوحى، صحیح بخاری

«عَنْ عَائِشَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ ـ رضى الله عنها ـ أَنَّ الْحَارِثَ بْنَ هِشَامٍ ـ رضى الله عنه ـ سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ يَأْتِيكَ الْوَحْىُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ أَحْيَانًا يَأْتِينِي مِثْلَ صَلْصَلَةِ الْجَرَسِ ـ وَهُوَ أَشَدُّهُ عَلَىَّ ـ فَيُفْصَمُ عَنِّي وَقَدْ وَعَيْتُ عَنْهُ مَا قَالَ، وَأَحْيَانًا يَتَمَثَّلُ لِيَ الْمَلَكُ رَجُلاً فَيُكَلِّمُنِي فَأَعِي مَا يَقُولُ ‏"‏‏.‏ قَالَتْ عَائِشَةُ رضى الله عنها وَلَقَدْ رَأَيْتُهُ يَنْزِلُ عَلَيْهِ الْوَحْىُ فِي الْيَوْمِ الشَّدِيدِ الْبَرْدِ، فَيَفْصِمُ عَنْهُ وَإِنَّ جَبِينَهُ لَيَتَفَصَّدُ عَرَقًا‏.‏»

از ام المؤمنین عایشه (رضی الله عنها) روایت شده است که حارث بن هشام (رضی الله عنه) از رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) پرسید: «ای رسول خدا! وحی چگونه بر شما نازل می‌شود؟»

رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند:
«گاهی اوقات (وحی) مانند صدای زنگ (بسیار قوی و پی در پی) به من می‌رسد - و این حالت، سخت‌ترین حالت بر من است - سپس این حالت از من قطع می‌شود در حالی که من تمام آنچه را (فرشته) گفته است، حفظ کرده‌ام. و گاهی اوقات، فرشته به شکل یک مرد برایم ظاهر می‌شود و با من سخن می‌گوید و من آنچه را می‌گوید، حفظ می‌کنم.»

عایشه (رضی الله عنها) افزود:
«و به راستی من ایشان را دیدم که در یک روز بسیار سرد، وحی بر او نازل می‌شد و پس از قطع شدن وحی، از پیشانی مبارکشان عرق جاری می‌شد.»

این حدیث ارزشمند، پرده از سنگینی و عظمتِ دریافت کلام الهی برمی‌دارد و به ما نشان می‌دهد که وحی، یک تجربه عادی و انسانی نبوده است. بیایید نکات آن را با هم مرور کنیم:

۱. دو حالت اصلی نزول وحی:
پیامبر (صلی الله علیه وسلم) دو روش اصلی را برای دریافت وحی بیان می‌کنند:

حالت اول: صدای زنگ‌مانند (صَلْصَلَةِ الْجَرَسِ)

توضیح: این صدا، یک صدای زنگ معمولی نبوده است. علما آن را به صدایی بسیار قوی، نافذ و پی در پی تشبیه کرده‌اند که ذهن را کاملاً از هر چیز دیگری جز پیام الهی، منصرف می‌کرد. این صدا، صدای مستقیم فرشته وحی (جبرئیل) در حالت غیر انسانی‌اش بود.
سخت‌ترین حالت: پیامبر (صلی الله علیه وسلم) به صراحت می‌فرمایند که این حالت برایشان بسیار دشوار و سنگین بوده است. این سختی هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی بوده است، زیرا ایشان باید با تمام وجودشان، کلام قدرتمند الهی را دریافت می‌کردند.
حالت دوم: ظهور فرشته به شکل انسان (یَتَمَثَّلُ لِیَ الْمَلَكُ رَجُلاً)

توضیح: در این حالت، فرشته وحی، جبرئیل (علیه السلام)، به شکل یک مرد (معمولاً به شکل صحابی‌ای به نام "دحیه کلبی" که بسیار زیبا بودند) ظاهر می‌شد و پیام الهی را به صورت یک گفتگو به پیامبر منتقل می‌کرد.
آسان‌تر بودن: این حالت برای پیامبر (صلی الله علیه وسلم) آسان‌تر بود، زیرا ارتباط با یک موجود به شکل انسان، از نظر ذهنی و جسمی فشار کمتری داشت.
۲. سنگینی بار وحی (مشاهده حضرت عایشه):
روایت حضرت عایشه (رضی الله عنها) یک شاهد عینی و بسیار تکان‌دهنده از سختی نزول وحی است.

عرق ریختن در روز بسیار سرد: ایشان می‌فرمایند که حتی در یک روز بسیار سرد زمستانی، پس از نزول وحی (که به حالت اول و سخت‌تر اشاره دارد)، پیشانی مبارک پیامبر غرق در عرق می‌شد.
معنای این مشاهده: این پدیده نشان می‌دهد که دریافت وحی، یک فرآیند فوق‌العاده پرفشار و انرژی‌بر بوده است. این فشار به حدی بوده که تأثیرات فیزیکی شدیدی بر بدن مبارک ایشان می‌گذاشته و این خود دلیلی بر حقانیت و الهی بودن این پیام است.
کلمه "لَیَتَفَصَّدُ": این کلمه در عربی به معنای "جاری شدن شدید" است، مانند رگ زدن که خون از آن فوران می‌کند. این تعبیر، شدت عرق ریختن را به زیبایی نشان می‌دهد.