متن عربی حدیث
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
وَعَنْ حُسَيْنٍ الْمُعَلِّمِ، قَالَ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ " لا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ ".
ترجمه فارسی
از انس (رضی الله عنه) از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) روایت است که فرمودند:
«هیچ یک از شما (به طور کامل) ایمان نمی‌آورد، مگر آنکه برای برادرش همان چیزی را دوست بدارد که برای خود دوست می‌دارد.»
شرح کوتاه
این حدیث کوتاه، یک قانون بنیادین در اخلاق اسلامی و یک شرط ضروری برای رسیدن به ایمان کامل را بیان می‌کند.
۱. نفی کمال ایمان (لا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ):
مفهوم نفی: جمله با "هیچ یک از شما ایمان نمی‌آورد" آغاز می‌شود. علما در شرح این بخش توضیح داده‌اند که منظور، نفی اصل ایمان و خارج شدن از دایره اسلام نیست. بلکه منظور، نفی کمال ایمان است.
پیام: یعنی ایمانی که مورد پذیرش کامل خداوند است و انسان را به درجات عالی می‌رساند، بدون داشتن این صفت، محقق نمی‌شود. کسی که این ویژگی را ندارد، ایمانش ناقص و ضعیف است، هرچند ممکن است سایر اعمال عبادی را نیز انجام دهد.
۲. شرط ایمان کامل (حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ):
این عبارت، قلب حدیث و همان معیار طلایی است.
"برادر" کیست؟ منظور از "برادر" (لأَخِيهِ) در وهله اول، برادر دینی و ایمانی است. یعنی این حس خیرخواهی باید شامل حال تمام مسلمانان شود. اما روح این حدیث، یک اصل انسانی فراگیر است و یک مسلمان واقعی، خیرخواه تمام بشریت است.
"دوست داشتن" به چه معناست؟ این دوست داشتن، یک احساس منفعل و درونی نیست، بلکه یک خواست فعال و خیرخواهانه است. این اصل دو جنبه دارد:
جنبه مثبت (خواستن خیر): هر آنچه از خیر و خوبی برای خودت می‌خواهی (مانند هدایت، سلامتی، موفقیت، ثروت حلال، آرامش و خوشبختی)، باید عیناً همان را برای برادرت نیز بخواهی.
جنبه منفی (نخواستن شر): هر آنچه از شر و بدی برای خود نمی‌پسندی (مانند ضرر، بیماری، گمراهی، فقر و غم)، باید عیناً همان را برای برادرت نیز نپسندی.
۳. یک معیار عملی برای زندگی:
این حدیث یک فرمول ساده و قدرتمند برای سنجش اعمال و نیت‌های ماست. قبل از هر کار یا سخنی در مورد دیگران، کافی است از خود بپرسیم:
«آیا دوست داشتم کسی همین کار را با من بکند؟»
«آیا دوست داشتم کسی همین حرف را درباره من بزند؟»
مثال: همان‌طور که دوست نداری کسی غیبت تو را بکند، پس غیبت نکن. همان‌طور که دوست داری در معامله با تو منصفانه رفتار شود، پس در معامله با دیگران منصف باش. همان‌طور که دوست داری دیگران عیب تو را بپوشانند، تو نیز عیب‌پوش دیگران باش.
پیام و نتیجه حدیث
این حدیث، خودخواهی و حسادت را که ریشه بسیاری از گناهان و مشکلات اجتماعی است، از ریشه می‌کند و به جای آن، دیگرخواهی، همدلی و خیرخواهی را به عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از ایمان معرفی می‌کند.
ایمان واقعی، تنها یک رابطه عمودی بین بنده و خدا نیست، بلکه یک رابطه افقی قوی با بندگان خدا را نیز الزام می‌کند. کمال دینداری ما در این است که از دایره تنگ "من" خارج شویم و به وسعت "ما" بیندیشیم و سعادت دیگران را سعادت خود بدانیم. جامعه‌ای که بر پایه این اصل نبوی بنا شود، جامعه‌ای سرشار از محبت، عدالت، اعتماد و امنیت خواهد بود.
منبع: کتاب صحیح بخاری ، باب الایمان , حدیث شماره 6
دیدگاهتان را بنویسید