متن عربی حدیث
حَدَّثَنَا آدَمُ بْنُ أَبِي إِيَاسٍ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي السَّفَرِ، وَإِسْمَاعِيلَ، عَنِ الشَّعْبِيِّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ " الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَالْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ ". قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَقَالَ أَبُو مُعَاوِيَةَ حَدَّثَنَا دَاوُدُ عَنْ عَامِرٍ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم. وَقَالَ عَبْدُ الأَعْلَى عَنْ دَاوُدَ عَنْ عَامِرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
ترجمه فارسی
از عبدالله بن عمرو (رضی الله عنهما) روایت است که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند:
«مسلمان (واقعی) کسی است که مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند، و مهاجر (واقعی) کسی است که از آنچه خداوند نهی کرده است، دوری کند (هجرت نماید).»
شرح کوتاه
این حدیث از دو بخش تشکیل شده که هر کدام تعریف جدید و عمیقی از دو اصطلاح کلیدی در اسلام ارائه می‌دهند.
بخش اول: مسلمان واقعی کیست؟
الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ
این تعریف، هویت یک مسلمان را به رفتار و اخلاق او گره می‌زند. مسلمان بودن تنها به نام یا ادعا نیست، بلکه باید در کردار فرد نمایان شود.
اهمیت "زبان" و "دست": پیامبر (صلی الله علیه وسلم) بر دو عضو اصلی که منشأ آزار و اذیت هستند، تأکید می‌کنند:
زبان (لِسَان): ایشان ابتدا از زبان نام می‌برند، زیرا آزار و گناهان زبان (مانند غیبت، تهمت، دروغ، دشنام، مسخره کردن و شهادت دروغ) بسیار شایع‌تر و گاهی مخرب‌تر از آزار فیزیکی است. یک زخم زبان می‌تواند اثری عمیق‌تر و ماندگارتر از یک زخم شمشیر داشته باشد.
دست (یَد): سپس به دست اشاره می‌کنند که نماد تمام آزارهای عملی و فیزیکی است، از جمله دزدی، ضرب و شتم، تجاوز به حقوق دیگران و آسیب رساندن به اموال آن‌ها.
صلح و امنیت: کلمات "مسلمان" و "سَلِمَ" (در امان بودن) از یک ریشه (س-ل-م) به معنای "سلامتی و صلح" هستند. پیامبر (صلی الله علیه وسلم) با این بیان زیبا، می‌فرمایند که جوهر و حقیقت اسلام، ایجاد صلح و امنیت برای دیگران است. بنابراین، مسلمانی که دیگران از دست و زبانش در امان نیستند، به حقیقت اسلام خود عمل نکرده است.
بخش دوم: مهاجر واقعی کیست؟
وَالْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ
در زمان پیامبر (صلی الله علیه وسلم)، "هجرت" یک عمل بسیار بزرگ و به معنای ترک کردن خانه و کاشانه در مکه (سرزمین کفر) و رفتن به مدینه (سرزمین اسلام) برای حفظ دین بود. اما پیامبر (صلی الله علیه وسلم) در اینجا معنای هجرت را گسترش می‌دهند و آن را برای همه مسلمانان در همه زمان‌ها قابل دسترس می‌کنند.
هجرت باطنی: ایشان می‌فرمایند که مهاجر واقعی کسی است که از گناهان و محرمات الهی "هجرت" و دوری کند. این یک هجرت درونی و دائمی است.
هجرت از شرک به توحید.
هجرت از گناه به اطاعت.
هجرت از اخلاق بد به اخلاق نیکو.
هجرت از غفلت به یاد خدا.
مفهومی برای تمام دوران‌ها: با این تعریف، فضیلت بزرگ "هجرت" دیگر محدود به یک رویداد تاریخی نیست. هر مسلمانی در هر کجای دنیا که باشد، می‌تواند با ترک گناهان، به مقام والای "مهاجر" در پیشگاه خداوند دست یابد و از پاداش آن بهره‌مند شود. این بزرگترین نوع جهاد با نفس است.
پیام و نتیجه حدیث
این حدیث، یک منشور اخلاقی و اجتماعی است. به ما می‌آموزد که:
دین، فقط مجموعه‌ای از باورها نیست، بلکه در وهله اول، اخلاق و رفتار است. حقیقت مسلمانی ما با میزان امنیتی که دیگران از ما احساس می‌کنند، سنجیده می‌شود.
بزرگترین جهاد و هجرت، مبارزه با نفس و دوری از گناهان است. این هجرت درونی، ارزشی همیشگی دارد و هر روز و هر لحظه می‌توان آن را تجدید کرد.
این حدیث ما را به بازنگری در رفتار خود فرا می‌خواند و از ما می‌خواهد که نه تنها به نام، بلکه در عمل، "مسلمان" و "مهاجر" باشیم.
منبع: کتاب صحیح بخاری ، باب الایمان , حدیث شماره 3
دیدگاهتان را بنویسید