حدیث 51 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ حَمْزَةَ، قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ صَالِحٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ، أَخْبَرَهُ قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو سُفْيَانَ، أَنَّ هِرَقْلَ، قَالَ لَهُ سَأَلْتُكَ هَلْ يَزِيدُونَ أَمْ يَنْقُصُونَ، فَزَعَمْتَ أَنَّهُمْ يَزِيدُونَ، وَكَذَلِكَ الإِيمَانُ حَتَّى يَتِمَّ‏.‏ وَسَأَلْتُكَ هَلْ يَرْتَدُّ أَحَدٌ سَخْطَةً لِدِينِهِ بَعْدَ أَنْ يَدْخُلَ فِيهِ، فَزَعَمْتَ أَنْ لاَ، وَكَذَلِكَ الإِيمَانُ حِينَ تُخَالِطُ بَشَاشَتُهُ الْقُلُوبَ، لاَ يَسْخَطُهُ أَحَدٌ‏.‏

عبدالله بن عباس رضی الله عنهما از ابوسفیان رضی الله عنه نقل می‌کند که هرقل (پادشاه روم) به او گفت:
«از تو پرسیدم که آیا پیروان او (محمد صلی الله علیه وسلم) زیاد می‌شوند یا کم؟ و تو پاسخ دادی که آنها در حال افزایش‌اند. و ایمان نیز اینچنین است تا زمانی که کامل شود.
و از تو پرسیدم آیا کسی از آنان پس از ورود به دینش، به دلیل نارضایتی از آن، از دین خارج می‌شود؟ و تو پاسخ دادی که نه. و ایمان نیز اینچنین است؛ هنگامی که حلاوت و شادابی‌اش با قلب‌ها درآمیزد، هیچکس از آن ناراضی نمی‌شود (و آن را ترک نمی‌کند).»

این حدیث، شهادت یک پادشاه بزرگ و آگاه به کتب آسمانی (هرقل) بر دو ویژگی بنیادین ایمان حقیقی است. هرقل با پرسیدن سؤالات دقیق، در حال تطبیق دادن ویژگی‌های پیامبر صلی الله علیه وسلم و پیروانشان با نشانه‌های پیامبران حقیقی بود که در کتاب‌هایشان خوانده بود.

ایمان، رو به رشد و کمال است: اولین ویژگی که هرقل به آن اشاره می‌کند، رشد و گسترش ایمان است. همانطور که پیروان یک پیامبر حقیقی روز به روز زیادتر می‌شوند، خودِ ایمان نیز در قلب مؤمن و در جامعه، یک حقیقت زنده و پویاست که رشد می‌کند، قوی‌تر می‌شود و گسترش می‌یابد تا به کمال برسد. این برخلاف عقاید باطل است که پس از مدتی شور و هیجان اولیه، رو به زوال و کاهش می‌روند. این همچنین با عقیده اهل سنت که می‌گویند «ایمان زیاد و کم می‌شود» هماهنگ است.

حلاوت و شادابی ایمان: این دومین و عمیق‌ترین ویژگی است. هرقل با کلمه‌ی «بَشَاشَتُهُ» به یک نکته فوق‌العاده اشاره می‌کند. «بشاشت» به معنای درخشندگی، شادابی، سرور و حلاوت است. او می‌گوید وقتی ایمان حقیقی وارد قلبی شود، یک نوع شادی، آرامش، نورانیت و شیرینی با خود به همراه می‌آورد که با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست. این لذت معنوی آنچنان عمیق و واقعی است که کسی که آن را بچشد، هرگز حاضر نمی‌شود به خاطر نارضایتی، آن را با پوچی و تاریکی کفر عوض کند. خروج از دین ممکن است به خاطر فشار، تهدید یا دلایل دنیوی دیگر رخ دهد، اما کسی که طعم ایمان را چشیده، از خودِ دین ناراضی و بیزار نمی‌شود.