حدیث 14 باب الایمان، صحیح بخاری

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الزِّنَادِ، عَنِ الأَعْرَجِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ ‏"‏‏.‏

از ابوهریره (رضی الله عنه) روایت است که رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند:

«پس، قسم به آن ذاتی که جانم در دست اوست، هیچ یک از شما (به طور کامل) ایمان نمی‌آورد، مگر آنکه من نزد او از پدرش و فرزندش محبوب‌تر باشم.»

این حدیث با یک قسم محکم آغاز می‌شود تا بر اهمیت و قطعیت موضوع تأکید کند و هرگونه شک و تردیدی را از بین ببرد. این حدیث، یک اصل بنیادین در عقیده اسلامی را پایه‌گذاری می‌کند.

۱. قسم پیامبر (صلی الله علیه وسلم):

فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ (قسم به آنکه جانم در دست اوست): پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) سخن خود را با سوگند به خداوند (جل جلاله) آغاز می‌کنند. این کار برای جلب توجه کامل شنونده و نشان دادن این است که موضوعی که بیان می‌شود، یک حقیقت مطلق و بسیار مهم است.
۲. نفی کمال ایمان (لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ):

همانند احادیث قبلی، در اینجا نیز منظور از "ایمان نمی‌آورد"، خارج شدن از اسلام نیست، بلکه به معنای نرسیدن به ایمان کامل و حقیقی است. یعنی تا زمانی که شرط ذکر شده در حدیث محقق نشود، ایمان فرد ناقص است.
۳. شرط ایمان کامل: محبت برتر به پیامبر:

حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ: شرطی که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) برای کمال ایمان قرار می‌دهند این است که محبت ایشان در قلب مؤمن باید بر محبت به عزیزترین افراد زندگی، یعنی پدر و فرزند، غلبه کند.
در روایت دیگری از انس بن مالک (رضی الله عنه) که در همین صحیح بخاری آمده، این موضوع کامل‌تر بیان شده است: "...حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ" (...مگر آنکه من نزد او از پدرش، فرزندش و همه مردم محبوب‌تر باشم).
چرا این محبت باید برتر باشد؟

محبت طبیعی در مقابل محبت ایمانی: عشق به پدر و مادر (که ریشه وجود ما هستند) و عشق به فرزند (که ثمره وجود ماست)، قوی‌ترین محبت‌های طبیعی و غریزی در انسان هستند. این حدیث به ما می‌آموزد که محبت ایمانی و آگاهانه به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) باید بر این محبت‌های غریزی و طبیعی پیشی بگیرد.
او منشأ نجات ابدی است: پدر و مادر، سبب حیات دنیوی ما هستند، اما پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) سبب حیات معنوی و نجات اخروی ما هستند. ایشان ما را از تاریکی جهل و شرک به سوی نور توحید و هدایت رهنمون شدند و راه رسیدن به بهشت و رهایی از آتش را به ما آموختند. نعمتی که ایشان برای ما آورده‌اند، بی‌نهایت بزرگتر از نعمت حیات دنیوی است. بنابراین، محبت و سپاسگزاری از ایشان نیز باید در بالاترین درجه قرار گیرد.
محبت، لازمه اطاعت است: اطاعت کامل و بی‌چون و چرا، از محبت کامل سرچشمه می‌گیرد. زمانی که محبت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) در قلب کسی بر همه محبت‌ها غلبه کند، آن شخص به راحتی حاضر خواهد بود که دستورات ایشان را بر خواسته‌های خود، خانواده و تمام دنیا مقدم بدارد. در این حالت، سنت و سخن پیامبر، معیار اصلی زندگی او خواهد شد.